صنعت فرش بافی در ایران عزیزمان از گذشته ها وجود داشته است. از دیگر محصولاتی که از گذشته در این صنعت تولید می شد و طرفداران بسیاری داشت، گلیم ها هستند. گلیم ها دست بافته هایی از تار و پود هستند که معمولا از پوست حیوانات بافته و به جای فرش از آن ها استفاده می شد. امروز میخواهیم نگاهی به تاریخچه و انواع مختلف این محصول داشته باشیم.
هر سجاده فرشی ممکن است به دلایل مختلفی بوی نامطبوعی به خود بگیرد که برای از بین بردن این بوی نامطبوع لازم است یا سجاده فرش شسته شود یا از روش‌های خانگی برای رفع این بو استفاده شود. به دلیل رولی و به هم پیوسته بودن سجاده فرش‌ها، انتقال سجاده فرش به قالیشویی کاری دشوار است به همین علت در این مقاله سعی شده است راهکارهای خانگی رفع بوی نامطبوع از سجاده فرش ارائه شود.
موادی که برای رفع بوی نامطبوع از سجاده فرش استفاده می‌شود عبارتند از: جوش شیرین، گل اسطوخودوس، روغن ضروری، روغن اسانس و بوراکس است که در ادامه به نحوه و مقدار این مواد طبیعی اشاره شده است.
یکی از بهترین روش‌ها برای پاک کردن انواع لکه‌ها از روی سجاده فرش روش‌های خانگی است چراکه هم مقرون به صرفه است و هم اینکه به دلیل رولی و به هم پیوسته بودن سجاده‌ها مشکلات حمل و نقل و انتقال سجاده فرش به قالیشویی وجود ندارد.
در رنگرزی سنتی از مواد رنگزای طبیعی مختلفی مانند: برگ مو، پوست انار، پوست گردو، روناس، گندل، نیل قرمزدانه برای رنگرزی و از زاج سیاه، زاج سفید، سود کوستیک، هیدروسولفیت، قراقوروت، آب آهک، کلیاب و سنگ ترش برای دندانه‌دهی به منظور افزایش رنگ پذیری و دوام رنگ استفاده می‌شود.
الیاف طبیعی سجاده فرش‌ها به لحاظ شانه، تراکم، طرح، رنگ الیاف متفاوت از یکدیگرند. از آنجایی که کیفیت الیاف به کار رفته در سجاده فرش‌ها نقش تعیین کننده‌ای در کیفیت سجاده فرش و طول عمر آن دارد در این مقاله قصد داریم چند نوع از الیافی که در بافت سجاده فرش‌ها به کار می‌رود را معرفی کنیم.
کیفیت سجاده فرش ماشینی را می‌توان با فاکتورهای مختلفی مشخص کرد. از جمله این فاکتورها نخ به کار رفته در سجاده فرش است. همانطور که در مقاله عوامل تاثیر گذار در قیمت سجاده فرش ذکر شد، هر کدام از این فاکتورها روی قیمت و مرغوبیت آن تاثیر فراوانی دارد. که در این مقاله میخواهیم ویژگی نخ‌های هیت‌ست شده که در بهبود کیفیت و جنس سجاده فرش ماشینی تاثیرگذار است را بررسی کنیم.
فارغ از شانه و تراکم سجاده فرش که باعث زیبایی سجاده فرش ماشینی می‌شود، جنس نخ به کار رفته در سجاده فرش ماشینی نیز بسیار مهم است. هر فردی قبل انتخاب سجاده فرش خود باید از با کیفیت بودن جنس سجاده فرش ماشینی مطمئن شود. سجاده فرش‌های بی‌کیفیتی که در بازار موجود است از الیاف مصنوعی برای بافت آن استفاده شده است. این الیاف از مواد نفتی ساخته شده که بوی آزار دهنده‌ای دارند و ممکن است برای کسانی که حساسیت دارند مشکل ایجاد کند. پس یکی از اطلاعاتی که هنگام انتخاب سجاده فرش و فرش باید به آن دقت شود جنس نخ است. در گذشته از نخ پشمی برای تولید سجاده فرش و فرش ماشینی استفاده می‌شد که این الیاف به علت زبر بودن باعث خارش پوست می‌شوند. به همین دلیل الیاف پشمی کم کم جای خود را به الیاف با کیفیت‌تری داد که دیگر زبر و خشن نبود. به مرور زمان نخ های مصنوعی پیشرفت کردند تا به نخ های اکریلیک رسیدند و سپس همین نخ‌های اکریلیک بهبود پیدا کردند. امروز نخ‌های اکریلیک هیت ست شده به عنوان سرآمد نخ های با کیفیت شناخته می شوند.
اصطلاح «هیت ست شده» اساسا مربوط به نخ‌های به کار رفته در بافت فرش و سجاده فرش ماشینی می‌باشد و به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن نخ بعد از ریسیده شدن با بخار و دما تثبیت می‌شود. این فرایند موجب تغییرات زیادی در کیفیت نخ و به تبع آن کیفیت سجاده فرش می‌گردد.
امروزه با پیشرفت دستگاه های بافندگی نخ هیت ست جایگاه ویژه‌ای بین تولید کنندگان فرش و سجاده فرش پیدا کرده است. اصولا فرآیند هیت ست و بخاردهی به منظور افزایش کیفیت نخ و نهایتا سجاده فرش ماشینی می‌باشد. به تجربه ثابت شده است که استفاده از نخ هیت ست در یک واحد فرش بافی بین 7 تا 10 درصد افزایش راندمان تولید داشته که این رقم بسیار بالایی در یک دوره مالی شرکت خواهد کرد.
همان طور که ذکر شد این افزایش راندمان به علت رفع بسیاری از عیوب نخ در مرحله هیت ستینگ است و این یکی از دلایل استقبال تولیدکنندگان فرش و سجاده فرش از نخ هیت ست شده است. هیت ست تقریبا برای ماشین آلات بافندگی سجاده فرش با تکنولوژی بالا، یک الزام است. امروزه سرعت بافت در حال افزایش است و به ویژه در تراکم‌های بالای فرش و سجاده فرش، نخ ها باید دارای مقاومت زیادی در برابر پاره‌گی داشته باشند تا پاره‌گی بیش از حد تولید را مختل نکند.
بطور کلی ماشین آلات هیت ست با استفاده از بخار آب به عنوان واسطه حرارتی عمل هیت ست بدون آسیب رساندن به کلیه نخ‌های مصنوعی می‌باشد. انواع نخ های پلی استر – پلی پروپیلین – پلی آمید – آکریلیک - پشم و مخلوط برای نخ های ریسیده شده و BCF قابلیت هیت ست نمودن را دارند.
سجاده فرشی که از نخ هیت ست شده تولید می‌شود دارای جذابیت بیشتر، ماندگاری بیشتر و استفاده راحت‌تر برای مصرف کننده خواهد بود.
1) سجاده فرش بافته شده با نخ هیت ست شده، پس از شستشو دچار کاهش رنگ نمی‌شود و یا اینکه کاهش رنگ آن پس از بارها شستشو بسیار کم خواهد بود. این ویژگی به این علت است که در مرحله رنگریزی، جذب رنگ در این نخ‌ها بیشتر بوده، به همین دلیل احتمال کاهش رنگ به حداقل می‌رسد.
2) در سجاده فرش‌هایی که با نخ هیت ست شده بافته می‌شوند به علت بهبود کیفیت الیاف، پرزدهی سجاده فرش به شدت کاهش می‌یابد همین امر باعث زیبایی همیشگی سجاده فرش و همچنین باعث عدم بروز آلرژی یا حساسیت های گوناگون برای گروه های مستعد بیماری می باشد.
3) سجاده فرش بافته شده با نخ هیت ست شده دارای سرنخ های بسیار مشخص و به اصطلاح سوزن ته‌گردی و یا دانه اناری می باشد که همین امر به زیبایی سجاده فرش می‌افزاید.
4) سجاده فرش بافته شده با نخ هیت ست شده، پایداری بهتری در مقابل حرارت و نور از خود نشان می‌دهد.
5) در فرایند هیت ست شدن نخ، تاب نخ ثبات بالاتری پیدا می‌کند و لذا الیاف در ساختار نخ بیشتر درگیر می‌گردد. این امر با دوام و ماندگاری سجاده فرش رابطه مستقیم خواهد داشت.
6) هیت ست شدن باعث افزایش مقاومت ساختار نخ می‌گردد و به همین علت در فرآیند های مختلف بافت، در نخ هیت ست شده پارگی کمتری بروز می‌دهد که همین امر باعث بافت سجاده فرش با کیفیت‌تری می شود.
7) اگر نمره ی نخ و تراکم را در فرش‌ها و سجاده فرش‌های گوناگون یکسان در نظر بگیریم، سجاده فرش بافته شده با نخ هیت ست در همان شرایط حجیم تر و پرتر به نظر می‌رسد یا به اصطلاح پفکی می‌گردد و در اصطلاح علمی بالک بیشتری پیدا می‌نماید.
8) نخ های هیت ست شده در مقابل اثرات آلودگی هوا و گرد و غبار مقاومت بهتری از خود نشان می دهد. به همین علت گرد و غبار و خاک جذب فرش و سجاده فرش ماشینی اکریلیک نمی شود و در نتیجه شست‌و‌شو فرش و سجاده فرش کار آسانی خواهد بود.
9) در سجاده فرش‌هایی که با نخ هیت ست شده بافته می‌شوند زیردست سجاده فرش یکنواخت و یک‌دست تر می‌شود در نتیجه نقش و طرح سجاده فرش بیشتر خودنمایی می‌کند همچنین زیردست نرم‌تری دارد و اصطلاحا پاخور سجاده فرش نرم‌تر خواهد بود.
منبع: سایت سجاده فرش سوگند
شروع تولید یک سجاده فرش ماشینی در کارخانجات با ورود الیاف خام و یا همان نخ به کارخانه آغاز می‌شود، پس از ورود نخ به کارخانه وارد سیستم رنگریزی کارخانجات می‌شود تا نخ در تنوع رنگی بالا تولید کند. نخ‌ها پس از رنگ گیری هیت ست می‌شوند.