مراحل تولید سجاده فرش

 

شروع تولید یک سجاده فرش ماشینی در کارخانجات با ورود الیاف خام و یا همان نخ به کارخانه آغاز می‌شود، پس از ورود نخ به کارخانه وارد سیستم رنگریزی کارخانجات می‌شود تا نخ در تنوع رنگی بالا تولید کند. نخ‌ها پس از رنگ گیری هیت ست می‌شوند.

 

 

در ادامه نخ‌ها به واحد تولید سجاده فرش فرستاده می‌شود و بوسیله‌ی دستگاه قالی‌بافی، نقشه مدنظر شروع به بافت می‌کند و پس از بافت ابتدایی فرش، فرش بافته شده به واحد شیرینگ و آهار زنی ارسال می‌شود و پس از تکمیل، فرش وارد بازار می‌شود. کلیه مراحل گفته شده برای درک بهتر در ادامه این مقاله ذکر شده است. سجاده فرش ها طی چند مرحله تولید می شوند که ما آنها را به سه دوره تقسیم کرده ایم؛

مرحله قبل از بافت

 

 

در این مرحله، برای تولید سجاده فرش 3 مرحله پشت سر گذاشته می‌شود.

 

 

1)    مرحله طراحی نقشه سجاده فرش

 

 

از جمله اقدامات اولیه و اساسی برای تولید سجاده فرش، مرحله طراحی نقشه سجاده فرش است. طراحی نقشه سجاده فرش نیازمند افراد متخصص در زمینه طراحی نقشه سجاده فرش است و حتی افرادی که در طراحی فرش های ماشینی مهارت دارند هم قادر به طراحی نقشه سجاده فرش ها نمی باشند. تنها طراحانی که به معماری اسلامی مساجد و طرح های اسلامی آشنا باشند قادر به طراحی نقشه سجاده فرش هستند.

 

 

طراحی سجاده فرش ها معمولا به دو صورت انجام می شود: 1) سجاده فرش های محرابی: این نقشه ها معمولاً یادآور گنبد و بارگاه مساجد هستند. ظاهر سجاده فرش های محرابی شبیه گنبدی است که روی دو ستون قرار گرفته است. طراحان با کنار هم قرار دادن گل بوته ها طرحی شبیه به گنبد و بارگاه مسجد خلق می‌کنند. 2) سجاده فرش تشریفات: این گونه سجاده فرش ها معمولا نواری در بالای فرش دارند که جای مهر است و در زیر آن طرح های سنتی فرش کلاسیک و یا طرح های شمسه به کار رفته است. این گونه سجاده ها برای مکان هایی که غیر از نمازگزاردن اعمال دیگری نیز در آنجا انجام می شود، مناسب هستند.

 

 

2)    مرحله ریسندگی

 

 

سجاده فرش‌ها از سه دسته نخ به نام‌های نخ تار، نخ پود و نخ خاب تولید می‌شوند. نخ تار از جنس پنبه یا پلی‌استر است که حدود 6 درصد مواد اولیه سجاده فرش را به خود اختصاص می‌دهد. نخ پود از جنس جوت است که حدود 12 درصد الیاف سجاده فرش را به خود اختصاص می‌دهد و نخ خاب از جنس اکریلیک یا پلی‌استر است که حدود 82 درصد از حجم فرش مسجد را تشکیل می‌دهد. در واحد ریسندگی نخ لازم برای بافت فرش تهیه می‌شود. ابتدا نخ ها به شکل الیاف خام و یا دسته رشته های بلند به کارخانه آورده می شوند.
الیاف خام که تقریباً ۱۸سانتی متر هستند معمولاً پیچیده نشده و رشته رشته هستند که باید تغییر داده شوند. این رشته‌ها درون یک ظرف قیف مانند ریخته می‌شوند. سپس روغن زده می‌شوند و ماشین حلاجی آن ها را به صورت طناب های بلند و سستی می‌ریسد که فیتیله نامیده می‌شوند. پس از آن فیتیله ها فشرده، کشیده و به نخ های واحدی تبدیل می شوند و به دور قرقره ها پیچیده می‌شوند. الیاف خام تک لایه‌ای و رشته های دسته‌ای بلند بعداً به یکدیگر پیچیده می‌شوند تا به صورت تارهای ضخیم مناسب برای بافت درآیند. نخ ها سپس به وسیله بخار حجیم می شوند و بعد، آن ها را تا ۱۴۰_۱۳۵درجه سانتیگراد حرارت می‌دهند. این حرارت باعث می‌شود که نخ شکل پیچیده اش را حفظ کند. پس از سرد کردن، این نخ ها را به دور لوله هایی می‌پیچند و به دستگاه بافندگی انتقال می‌دهند.

 

 

3)    رنگ کردن نخ‌ها

 

 

نخ ها به منظور بافت فرش ابتدا با روش‌های خاصی رنگ می‌شوند. در این روش‌ها ۲۲۷-۴۵۵ کیلوگرم الیاف را در خمره‌های تحت فشار هوا می‌گذارند که رنگ مورد نظر در آن ها پخش می‌شود. و یا در روش دیگری الیاف یا کلاف‌های نخ را پی‌درپی از حوضچه‌ها یا خمره‌های رنگ عبور می‌دهند تا کاملا به رنگ مورد نظر درآید. یک روش دیگر رنگ آمیزی نخ ها این است که نخ ها را شکل می‌دهند. و سپس رنگ داغ تحت فشار وارد اشکال نخ شود تا نخ ها رنگ آمیزی شوند. همچنین در روش دیگری، نخ را از طریق غلطک‌های چاپ رنگ پرس می‌کنند، در حالیکه روش دیگری نیز نخ ها را به شکلی می‌بافد و سپس قبل از بازشدن نخ ها با رنگ ها آمیخته می‌شوند. نخ ها با هر روشی که رنگرزی شوند در مرحله بعد تحت بخار قرار می‌گیرند و سپس شسته و خشک می شوند.

 

 

مرحله بافت

 

 

الیاف مورد نیاز بافت که در مرحله قبل آماده شده و به واحد بافندگی تحویل داده شده اند اکنون در دستگاه ها و ماشین آلاتی که برای این منظور وجود دارند قرار گرفته و به صورت اتوماتیک طبق نقشه ای که روی این دستگاه‌ها تنظیم شده‌اند سجاده فرش بافته می‌شود. سجاده فرش های توسط دستگاه های مختلفی نظیر TEXIMA، VANDEVIL، CRX، ASR، VTR و HCP بافته می شوند. در تولید سجاده فرش از دو دهنه کار استفاده می شود که در اصطلاح به آن «فرش زیر و فرش رو» یا «فرش خاب زیر و خاب رو» گفته می‌شود. دو فرش دارای خاب مشترک هستند که توسط تیغه برش که همراه بافت در حال حرکت است برش داده شده و از هم تفکیک می گردند. در پشت ماشین بافندگی سجاده فرش ماشینی قرقره‌ای قرار دارد که نخ ها درون آن قرار می‌گیرد و توسط یک لوله نایلونی که به سوزن بافندگی وصل می شود تغذیه می شود. سوزن در داخل زمینه فرو می‌رود و به این ترتیب نخ را وارد یک حلقه می‌کند. عمق فرورفتن سوزن در داخل زمینه توسط حسگرهای نوری که توسط برق عمل می‌کنند کنترل می‌شود. و به همین صورت ارتفاع حلقه نیز می‌تواند کنترل شود. یک قلاب یا گیره، گره را متناوباً گرفته و رها می‌کند و سوزن به جهت مخالف حرکت می‌کند. زمینه پشتی به جلو می‌آید و سوزن دوباره آن را تکرار می‌کند. همچنین برای برش زدن نخ ها، یک گیره در طرف دیگر قرار دارد که به یک تیغه مجهز است و مانند یک قیجی عمل می‌کند و گره‌ها را می‌برد. این عملیات بافندگی توسط چندین هزار سوزن انجام می‌گیرد و در هر دقیقه چندین هزار ردیف بافته می‌شود. بنابراین یک ماشین بافندگی می‌تواند روزانه چندین صد متر مربع فرش ماشینی تولید کند. اگر در مرحله قبل از بافت نخ‌ها رنگ‌آمیزی نشده باشند، بعد از بافت مرحله‌ای با عنوان رنگریزی یکپارچه سجاده فرش اضافه می‌شود.

 

 

در این مرحله چندین تخته استاندارد سجاده فرش به هم متصل می شوند سپس تخته طویل سجاده فرش ماشینی داخل حوضچه قرار داده شود. سپس حوضچه را پر از آب می‌کنند و آن را گرم کرده و مواد شیمیایی را درون آب آن حل می‌کنند. سپس این ترکیب را با افزایش دادن حرارت جوشانده و به مدت ۴ ساعت می‌جوشانند. در یکی دیگر از روش های رنگ آمیزی یکپارچه فرش چندین ردیف سجاده فرش ماشینی به یکدیگر متصل می‌شوند تا یک تخته سجاده فرش بلند را تشکیل دهند. سپس این تخته سجاده فرش ماشینی بلند در زیر لوله هایی قرار می‌گیرد که رنگ ها را روی آن پخش می‌کنند. پس از رنگ آمیزی سجاده فرش ماشینی، سجاده فرش تحت بخار آب قرار می‌گیرد تا رنگ آن ثابت شود. در قسمت بعد رنگ اضافی شسته می‌شود. سپس سجاده فرش خشک شده و به صورت لوله درمی‌آید.

 

 

روش تولید سجاده فرش ماشینی چاپی: به منظور ایجاد سجاده فرش ماشینی چاپی با طرح های متنوع، سجاده‌فرش سفید را از زیر صفحاتی عبور می‌دهند که در آن صفحات سوراخ‌ها و شکاف هایی به شکل طرح ها و نقوش مورد نظر وجود دارد. رنگ های مورد نظر از طریق شکاف های صفحه پاشیده می‌شوند. سپس سجاده فرش به جلو رانده می شود و در زیر صفحه دیگری قرار می‌گیرد که رنگ های دیگر و الگوهای متفاوتی دارد. در این روش سجاده فرش ماشینی خام تا هشت بار رنگ آمیزی می شود.

 

 

مرحله بعد از بافت

 

 

پایین فرش های رنگ آمیزی شده ابتدا به هم دوخته می‌شوند تا به شکل یک نوار بلند درآید. این نوار سپس در زیر یک دستگاه قرار می‌گیرد که یک لایه لاستیکی پوشاننده را در کف فرش پخش می‌کند. این دستگاه هم‌زمان فرش را لوله می‌کند. همزمان، یک سطح ثانویه محکم نیز با لاستیک پوشانده می شود. هر دوی اینها به صورت یک جفت رول، لوله می شوند، تا به صورت یک ساندویچ درآیند و یکدیگر را بپوشانند. سپس فرش ماشینی را داخل یک کوره قرار می دهند تا لاستیک سفت شود.  سپس فرشِ ماشینی آماده، تحت بخار قرار می‌گیرد. سپس آن را برس کشیده و هوا می‌دهند. در نهایت یک ماشین آن را به حرکت در می‎آورد که پرزهای اضافی که بالای سطح آن است حذف شود. سپس سجاده فرش لوله می‌شود، پس از آن توسط پلاستیک محکمی بسته بندی شده و به انبار کارخانه سجاده فرش ماشینی  انتقال می‌یابد.