الیاف (جمع واژه لیف) رشته‌های بلند و نازکی شبیه مو هستند که از استحکام و انعطاف‌پذیری کافی برای تهیه‌ی نخ قالی برخوردار هستند. الیاف، طی انجام عملیات ریسندگی در صنایع بزرگ نساجی تبدیل به نخ و آماده‌ی بافت سجاده فرش می‌شوند.
الیاف فرش سجاده‌ای را باتوجه به جنسشان، می‌توان به دو دسته تقسیم نمود:
الیاف طبیعی
الیاف طبیعی، الیافی هستند که در طبیعت وجود دارند و بشر نقشی در تولید آن‌ها ندارد. الیاف طبیعی نیز به دو بخش گیاهی و حیوانی تقسیم می‌شوند. پرکاربردترین الیاف طبیعی در سجاده فرش شامل موارد زیر می‌باشند:
الیاف مصنوعی:
الیاف مصنوعی الیافی هستند که در طبیعت وجود ندارند و توسط بشر تولید می‌شوند. پرمصرف‌ترین الیاف مصنوعی مورد استفاده در فرش سجاده‌ای، الیاف زیر می‌باشد.
- اکریلیک
- پلی استر
- پلی پروپلین
- نایلون
الیاف اکریلیک
الیاف اکریلیک از مهم‌ترین و پرمصرف‌ترین الیاف مصنوعی به شمار می‌رود. الیاف اکریلیک از نظر خواص و موارد استفاده با وزن مخصوص کم، جایگزین پشم است و در تهیه‌ی انواع فرش ماشینی (سجاده فرش)، پتو، لباس‌های زمستانی، کشباف‌های ضخیم، به مصرف می‌رسد. اکریلیک ها الیاف مصنوعی هستند. از نظر ساختار پلیمری، اصطلاح الیاف اکریلیک به الیافی گفته می‌شود که از زنجیره پلیمری به نام پلی اکریلو نیتریل با میانگین مولکولی در حدود ۱۹۰۰ مونومر واحد ساخته شده است. به همین علت در ایالات متحده به پلیمری که حداقل ۸۵% ان پلیمر اکریلو نیتریل باشد. اکریلیک گفته می شود. ونیل سیانید و اکریلو نیتریل به عنوان عمده‌ترین مواد اولیه جهت تشکیل الیاف اکریلیک هستند. اغلب اکریلو نیتریل مصرفی دنیا از استیلن تهیه می‌شود. استیلن نیز خود با مقدار زیادی از ترکیب آب و کاربید کلسیم تهیه می‌شود؛ استیلن به فراوانی از فرآورده‌های نفتی نیز قابل تهیه می‌باشد. به طور کلی از پلیمریزاسیون ونیل سیانید و اکریلو نیتریل، الیاف اکریلیک مورد مصرف جهت تهیه‌ی نخ فرش سجاده به دست می‌آید. محلولی که از این روش تهیه می‌گردد به صورت خشک ریسی و ترریسی در صنایع نساجی بزرگ ریسیده و تبدیل به نخ می‌شود. در نتیجه الیاف اکریلیک یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین الیاف ساختگی و مصنوعی در تولید نخ خاب فرش سجاده‌ای به شمار می‌روند. الیاف اکریلیک با نام‌های تجاری مختلفی در بازارهای جهانی عرضه می‌گردند که بعضی از آن‌ها عبارتند از: ورل، اورلون، زفران، اکسلن و کریسلن.
مصرف پنبه به عنوان الیاف گیاهی در نساجی به قرن‌ها پیش از میلاد حضرت مسیح باز می‌گردد. می‌توان گفت که نخ پنبه عمده‌ترین الیاف طبیعی گیاهی است و در حال حاضر بخش وسیعی از کارخانه‌های فرش سجاده‌ای کاشان از آن استفاده می‌کنند.
پنبه در مناطقی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب است، رشد می‌کند. محل کشت بوته‌ی پنبه تاثیر بسزایی بر کیفیت آن دارد، به همین سبب انواع پنبه با کیفیت‌های مختلف در دنیا بدست می‌آید. قابل ذکر است که ایران هم یکی از کشورهای تولیدکننده‌ی پنبه محسوب می‌شود.
پس از برداشت پنبه، تخم‌های آن را به وسیله‌ی ماشین‌های مخصوص جدا کرده و بسته بندی می‌کنند تا جهت استفاده به صنایع ریسندگی فرستاده شود. در کارخانه‌های ریسندگی نیز الیاف را تبدیل به نخ‌های آماده برای بافت سجاده فرش می‌کنند. پنبه نخی مستحکم است که اگر در فرش به کار رود، فرشتان به راحتی دچار بیدخوردگی نمی‌شود. بید خوردگی برای الیاف پنبه ای رخ نمی‌دهد. در صورتی که اگر فرشتان با الیافی به غیر از نخ پنبه بافته شده باشد، هم پرز آن و هم گوشت آن ممکن است که دچار بیدخوردگی گردند. الیاف پنبه ای نسبت به پشم محکم تر بوده اما خاصیت کششی آن کمتر است. برخی اوقات ممکن است در فرش به جای پنبه از ویسکوز استفاده شود، که می‌توان آن را تشخیص داد.
پارچه یا الیاف ویسکوز جذب رطوبت بسیار بالایی دارند، گاهی تا 50% بیشتر از پنبه جذب رطوبت دارند. که این عامل سبب می شود استحکام آن کمتر شود و با جذب رطوبت و خیس شدن ضعیف شده و از عمر آن کاسته می‌شود. فرشی که از ویسکوز در بافت آن به کار رفته باشد به راحتی الیاف آن پاره می‌شوند در صورتی که الیاف پنبه‌ای استحکام فرش را تامین می‌کنند.
الیاف پلی استر
فرشبافی‌های صنعتی برای ایجاد زیبایی و درخشندگی فرش‌های ابریشم دستباف در فرش‌های ماشینی، ازالیاف مصنوعی جایگزینی استفاده می‌کنند که پلی‌استر نام دارد. پلی استر یکی از کم هزینه‌ترین الیاف در فرش سجاده‌ای است.
ویژگی‌های مثبت الیاف پلی‌استر درخشندگی و زیبایی، قابلیت رنگ پذیری بهتر، مقاوم در برابر لکه‌ها و همچنین در برابر نور خورشید، نرم، سبک، بادوام، بهداشتی و ضد آلرژی است. در نتیجه تنوع رنگ و زیبایی فرش‌های بافته شده با الیاف پلی‌استر یا ترکیب‌هایی از پلی‌استر، از الیاف دیگر مانند اکریلیک بیشتر است. از مزایای دیگر فرش‌های پلی‌استر، حالت پیوسته یاBCF بودن آن هاست که سبب می‌شود این نوع فرش مانند پشم و اکریلیک پرزدهی نداشته باشد. از جمله ویژگی منحصربه فردی که این الیاف را برای مساجد و مکان پر رفت و آمد مناسب می‌سازد این است که الیاف پلی استر رطوبت و بو را به خود جذب نمی‌کند. اما این الیاف مصنوعی به لحاظ طول عمر، از دوام زیادی برخوردار نیستند و پس از مدتی همانند موکت کوبیده می‌شوند.
استری که در صنایع نساجی از آن استفاده می‌گردد، از ترکیب شیمیایی یک اسید مانند اسید ترفتالیک و یک الکل مانند پلی اتیلن گلیکول در مجاورت یک کاتالیزور مناسب و همچنین در خلاء تهیه می‌شود. در مجموع می‌توان گفت سجاده فرش با جنس نخ پلی استر برای کسانی که به جنس نخ اکریلیک حساسیت دارند، مناسب است، زیرا در مقابل زنگ‌های گیاهی و کپک بسیار مقاوم است. همچنین قابل ذکر است که سجاده فرش با جنس نخ پلی استر کاملا بدون پرز می‌باشد.
از ویژگی‌های مهم الیاف جوت می‌توان به بازیافت 100% در طبیعت، مقاومت سایشی بسیار بالا، قابلیت تولید نخ‌های نسبتا ظریف، ضد الکتریسیته‌ی ساکن، استحکام، قابلیت مخلوط شدن با الیاف مصنوعی و عایق حرارتی و از جمله ویژگی‌های منفی الیاف جوت می‌توان به مستعد چروک شدن، تغییر رنگ در اثر نور خورشید، کاهش استحکام در اثربرخورد با آب اشاره کرد.
